Werken met elektriciteit? Zo hou je het veilig

Dat elektrische installaties met zorg en aandacht moeten behandeld worden en dat daar levens van kunnen afhangen, heeft ook de wetgever in ons land goed begrepen. Die stelde daarom het AREI op, het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties. Het AREI bestaat uit drie grote delen, een deel voor installaties op laagspanning, een deel voor installaties op hoogspanning en een deel voor de transmissie en distributie van elektriciteit. Het AREI gaat zeer diep en breed in op alles wat te maken heeft met het werken aan elektrische installaties, maar voor wie met elektriciteit omgaat (als professional of als klusser/hobbyist) is dit eigenlijk verplichte lectuur (wie zijn kennis wil bijspijkeren: het volledige AREI is te downloaden op de website van de FOD Economie).

Absolute minima

De voorzorgsmaatregelen die gelden in thuissituaties moeten uiteraard ook minstens zo rigoureus gerespecteerd worden in industriële omgevingen. Minstens, want vaak zullen in dat soort installaties nog veel grotere vermogens gebruikt worden. Waar de meeste huizen meestal van een eenfasige spanning van 230 Volt voorzien worden, werken ze in de industrie doorgaans met installaties van 400 V, 690 V of zelf nog hogere voltages. Ook het soort netten (aardverbindingssystemen) dat er gebruikt wordt, verschilt van thuisinstallaties.

De absolute minima die het AREI verplicht voor elke elektrische thuisinstallatie zijn onder meer een goede aarding, geschikte verliesstroomschakelaars (de zogenaamde “differentiëlen”) en de nodige overstroombeveiligingen (“automaten”) naargelang de belasting van de kring en de gebruikte draadsecties.

Aarding maakt integraal deel uit van een veilige elektrische installatie en zorgt ervoor dat je niet in contact komt met stroom wanneer je het toestel aanraakt, maar dat die stroom wordt afgeleid naar de aarde. In een moderne thuisinstallatie zullen alle metalen onderdelen zoals badkuipen, waterleidingen en radiatoren, verbonden worden via een equipotentiale verbinding met de aarde. Op die manier kan er nooit een potentiaalverschil ontstaan tussen twee geleidende delen die je als persoon gelijktijdig zou kunnen aanraken.

Wanneer een aarding niet aanwezig of onderbroken is, kan de foutstroom naar de aarde vloeien via een persoon die een defect toestel aanraakt, wat dodelijk kan zijn. Een differentieel of verliesstroomschakelaar detecteert dit stroomverlies naar de aarde. Hij meet voortdurend de hoeveelheid stroom die een draad ingaat en vervolgens door de andere draad terugvloeit. Als er een bepaald verschil wordt gedetecteerd, wordt de stroomkring onderbroken. Wanneer er geen verliesstroomschakelaar zou aanwezig zijn, gaat die verliesstroom door het menselijk lichaam. Op deze manier riskeert de persoon in kwestie een potentieel dodelijke elektrocutie.

300 milliampère

Minimum voorziet het AREI een differentieelschakelaar van maximaal 300 milliampère verplicht aan het begin van de elektrische installatie en één van 30 milliampère op de kring van vochtige ruimtes (badkamer) of plaatsen waar een wasmachine, droogkast of vaatwasser staat. Ter vergelijking: 10 à 15 milliampère kunnen in het menselijk lichaam al hevige spierkrampen veroorzaken waarbij het moeilijker wordt om onder spanning staande delen los te laten. Vanaf 20 à 25 milliampère lukt het loslaten van bijvoorbeeld een draad die onder stroom staat niet meer, wat alweer levensgevaar kan betekenen.

Hoewel de differentieel van maximaal 30 milliampère wettelijk alleen verplicht is voor vochtige ruimtes, mag hij ook in andere kringen ingezet worden. Het is dus zeker geen slecht idee om ook andere kringen te voorzien van een differentieelschakelaar van 30 milliampère (of zelfs nog lager, want die bestaan ook). Denk hierbij bijvoorbeeld aan de speelkamer, de werkplaats of hobbykamer, het tuinhuis en dergelijke. Het enige nadeel van die aanpak is wel dat verliesstroomschakelaars vrij duur zijn en dat je er plaats voor moet voorzien in de zekeringkast.

Industriële installaties versus huisinstallaties

Zoals we hierboven al aanhaalden: de gebruikte vermogens in industriële installaties zijn nog groter en er worden ook grotere kabellengtes gebruikt. Om deze installaties op de juiste wijze te beveiligen voor personen en apparaten is een gedegen kennis onontbeerlijk. Om die te verwerven, moet je een grondige opleiding genoten hebben. Zelfs het terug inschakelen van een automaat of vervangen van een zekering is in dit soort omgevingen enkel voorbehouden aan specifiek opgeleide elektriciens die de zogenaamde BA5-opleiding hebben gevolgd. Deze gaat dieper in op allerlei zaken zoals bijvoorbeeld aardverbindingssystemen, veiligheidsvoorschriften, te gebruiken materiaal, beveiligingen van persoon, kabels en machines, werken aan een elektrische installatie, wettelijke verplichtingen als gebruiker of uitbater van een installatie en het opstellen van een risicoanalyse.

Zonder kennis van zaken

Wat zijn nu de meest voorkomende oorzaken van elektrische problemen in huis? Helaas zijn dat meestal slecht geplaatste installaties of uitbreidingen die zijn gemaakt door onervaren of onvoldoende opgeleide personen. Het is dus absoluut noodzakelijk om deze zaken over te laten aan iemand met kennis van zaken of een professionele installateur.

Daarnaast is natuurlijk water geen vriend van elektriciteit. Water en stroom moeten daarom gescheiden blijven. Let er dus op dat er geen water kan insijpelen in stopcontacten of de zekeringkast en dat de elektrische apparaten op een correcte wijze zijn aangesloten op een stopcontact met aarding. Ook de staat van de kabels moet in orde zijn, dat geldt trouwens ook voor eventuele verlengkabels.

Rechtstreekse versus onrechtstreekse aanraking

Wat betreft veiligheid, moeten we het ook nog even hebben over het verschil tussen een rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking met stroom. Als een elektrisch apparaat, pakweg een wasmachine, normaal werkt, is er geen spanning tussen het apparaat tegenover de aarde. Als er echter bijvoorbeeld een stroomdraad loskomt in het apparaat, kan het omhulsel van de wasmachine onder spanning komen te staan tegenover de aarde. Wie de machine dan aanraakt krijgt een elektrische schok. Dit noemen we een onrechtstreekse aanraking. Gelukkig zal de verliesstroomschakelaar in actie komen en de stroom uitschakelen.

Een rechtstreekse aanraking gebeurt wanneer de persoon rechtstreeks actieve delen die onder spanning staan, aanraakt. Dit is gelukkig een vrij uitzonderlijk geval, omdat de meeste mensen zich ver weghouden van elektrische draden. Het kan bijvoorbeeld wel gebeuren wanneer je een versleten verlengdraad aanraakt waarvan draden blootliggen of wanneer je aan appraten werkt zonder te weten welke onderdelen onder spanning staan. Ook hier zal de verliesstroomschakelaar normaliter zijn werk doen.

Regelmatig laten keuren is belangrijk

Ook door in huis te klussen, kunnen er onveilige situaties ontstaan. Een klassieker is bijvoorbeeld het herschilderen of behangen van het huis. Tijdens die werken zijn meestal de afdekplaatjes van stopcontacten en schakelaars verwijderd en is er dus een potentieel gevaar waar je rekening mee moet houden. Plaats deze beschermplaatjes dus na de werken zo snel mogelijk terug. Bij elk werk dat er uitgevoerd wordt aan een elektrische installatie, zelfs het vervangen van een lamp, is het uiteraard ook raadzaam en veilig om de elektriciteit uit te schakelen.

Vaak zien we ook dat er onveilige situaties ontstaan doordat mensen bijvoorbeeld zelf verlengkabels fabriceren of elektrische toestellen herstellen terwijl ze eigenlijk niet de juiste kennis hebben. Weet ook dat de elektrische installatie van een huis regelmatig gekeurd moet worden, zowel bij oplevering als bij uitbreidingen en die keuring is 25 jaar geldig. Veel bewoners laten de installatie keuren wanneer ze in hun woning trekken, maar na elke belangrijke wijziging moet dus de installatie herkeurd worden, al is dit soms alleen nodig voor het gewijzigde deel.

Heb je na het lezen van dit artikel vragen over onze opleidingen BA4 of BA5, neem contact op of bekijk alvast ons aanbod.