22 Jun 2021
Opleiding als antwoord op knelpuntberoepen
Opleidingsprojecten procesoperator en onderhoudstechnicus: een antwoord op de continue vraag vanuit de sector
33% van het BBP in Vlaanderen komt uit de provincie Antwerpen. De industriële bedrijven, waarvan velen geconcentreerd in en rond de Antwerpse haven, leveren hier als tweede grootste chemiecluster ter wereld een grote bijdrage aan. Al deze bedrijven zijn continu op zoek naar goed opgeleid technisch talent. Want mensen maken het verschil. En de invloed van corona op deze sector lijkt amper voelbaar. Beroepen als procesoperator en onderhoudstechnicus blijven dus een knelpunt en daarom gaan we er graag mee aan de slag.
De procesoperator staat in voor de continue werking van de (petro-)chemische installaties. Veiligheid en kwaliteit zijn daarbij essentieel. Soms vanuit de controlekamer, soms vanuit de installatie zelf, verzorgt de procesoperator, samen met zijn team, het productieproces. Problemen en storingen worden snel en efficiënt opgelost. Staalnames, eenvoudige reparaties en onderhoud van de apparaten maken ook deel uit van de dagtaak van de procesoperator.
De onderhoudstechnicus zorgt voor de goede werking van het mechanisch gedeelte van de werktuigen, installaties en het productiemateriaal. Mechanisch onderhoud, revisie en renovatie maken deel uit van zijn/haar takenpakket. Een goede onderhoudstechnicus is expert in het uitwerken van de juiste technische oplossing bij een defect. Ook hier is veiligheid een rode draad doorheen het proces.
ACTA investeert
Vanuit deze uitdaging en de brugfunctie die ACTA nastreeft, investeren we steevast in twee uitzonderlijke opleidingsprojecten. Deze projecten leiden gedurende één jaar een diverse groep van jongeren, werkzoekenden, schoolverlaters en technische talenten op, onder de vorm van duaal leren, tot volwaardige procesoperatoren en onderhoudstechniekers.
Projecten 1825 en META beogen het behalen van een beroeps- en onderwijskwalificatie door de deelnemer met een verhoogde kans op tewerkstelling binnen de sector tot gevolg. Aan de hand van werkend leren, waarbij 5 maanden opleiding en 7 maanden stage zich afwisselen, krijgen de deelnemers kennis en feeling met de job. Enkele stagebedrijven en (ex-)deelnemers delen graag hun ervaringen met de verschillende projecten.
Het leertraject
De afwisseling tussen praktijkgerichte theorie en werkplekleren lijkt voor elke deelnemer goed te werken. De periode van steeds 1 of meerdere maanden op het bedrijf heeft als voordeel dat de deelnemer als ‘volwaardig’ teamlid aan de slag kan, al dan niet binnen een vol continu shiftsysteem.
De groepsgrootte bij beide projecten is zeer verschillend. De kleinere groep binnen het META-project zorgt voor een meer persoonlijke aanpak van de lessen, ruimte voor bijkomende uitleg en een volwassen manier van omgang waardoor het schoolse gevoel erg beperkt bleef. Bij de 1825 deelnemers is een persoonlijke aanpak door de groepsgrootte iets moeilijker.
De stages bij de deelnemende bedrijven zijn heel leerzaam omdat de theorie in praktijk kan worden omgezet binnen een ervaren team. Het viel de deelnemers ook op dat hoe gemotiveerder je zelf bent, hoe meer de collega’s je willen aanleren en meenemen. Je krijgt respect voor wie ze zijn en wat ze doen, en daardoor helpen ze je ook graag verder. Waar je precies terechtkomt, hangt af van de overtuigingskracht op het sollicitatiegesprek met de bedrijven.
Zowel vanuit ACTA maar ook vanuit de bedrijven worden de projectdeelnemers uitvoerig begeleid. De opleidingscoördinator, mentor of HR medewerker staat in voor de selectie, tewerkstelling, begeleiding en evaluatie van de stagiair. Belangrijk daarbij is dat ze de veiligheid van de deelnemers en de rest van het bedrijf ten allen tijde bewaken. Niet elke coördinator kan evenveel tijd vrijmaken voor de opvolging van de deelnemers. En het valt hen daarbij ook wel op dat wanneer er minder besteedbare tijd is wegens andere prioriteiten, de resultaten ook minder zijn, wat zich dan ook weerspiegelt in de bedrijfsevaluaties.
Wanneer er gedurende het schooljaar problemen of mindere evaluaties zich voordoen, is het ook deze begeleider die het gesprek aangaat met de stagiair. Wanneer het probleem te groot is, wordt ook rechtstreeks met de projectcoördinatoren te ACTA gecommuniceerd. Maar tegelijk krijgen we de boodschap dat de kwaliteit van de instroom met de jaren duidelijk verbeterd is. Er is meer een evolutie voelbaar van tweedekansonderwijs naar mensen met ‘goesting’ voor technische talentontwikkeling. Dat maakt de instroom helaas ook wel wat moeilijker.
De persoonlijke ervaringen van de projectbegeleiders zijn unaniem positief. “Een super project! Het geeft de kans aan jonge mensen die om één of andere reden een keuze hebben gemaakt in het verleden waar ze spijt van hebben om via dit project zich toch te kunnen herpakken en een mooie toekomst uit te stippelen”, aldus Guy Hamers, Hoofd Training en Personeelsplanning Productie bij Total Raffinaderij Antwerpen. “Het project geeft de (jonge) deelnemers de mogelijkheid om een geleidelijke overgang te maken en werkervaring op te doen.”
Je geeft de kans aan jongeren die tijdens hun jeugd niet hebben kunnen studeren door omstandigheden om terug iets te maken van hun loopbaan. Je geeft ze zo terug de zin en richting om iets te maken van hun droom.
Tenslotte wordt er voor elke projectdeelnemer een peter aangeduid voor de begeleiding op de stageplaats. Zijn taak is het ontvangen en geruststellen van de stagiair, zorgen voor de werkkledij en toebehoren. Verder zorgt hij voor een kennismaking met de fabriek en de werking van de ploeg. Hij staat mee in voor de veiligheid van de student en voorziet antwoorden op bijkomende vragen.
Het juiste profiel
Hoe kom je nu terecht bij een ACTA project? Mond-tot-mondreclame blijkt de beste reclame. Een vriend volgde het META-project of het SIRA project en vertelde erover. Of ze volgden reeds het Techniekbad via VDAB en leerden de projecten op die manier kennen. Omwille van de reputatie van de ACTA projecten en de indrukwekkende installatie die goed aangeschreven staat bij de bedrijven in de sector, groeiden deze deelnemers hun enthousiasme.
De verhalen van vrienden, het behalen van een diploma en de goesting om technieker of procesoperator te worden, trokken deze deelnemers vlotjes over de streep. De kennis van het beroep voorafgaand aan het projectjaar blijkt daarom ook erg uiteenlopend te zijn. De ene werkte al samen met techniekers, voor de andere werd het een serieuze gok. De wereld van de wetenschap bleek voor alle deelnemers groter dan oorspronkelijk gedacht.
Het starten was voor mij eigenlijk een serieuze gok. Ik heb er toen mijn studies voor laten vallen. Achteraf gezien is deze gok zeer goed uitgedraaid, een van de beste keuzes die ik ooit gemaakt heb.
De, voor een bedrijf, belangrijkste eigenschappen van een goede projectdeelnemer zijn zin voor het technische en oog voor veiligheid. Hoe zit dat in elkaar? En hoe werkt dat? Dat moeten basisvragen zijn voor de stagiair. Als die interesse er niet voldoende is, zal overdracht van kennis niet eenvoudig zijn. Aangezien we in de chemie zitten, moet de reflectie naar veiligheid ook steeds aanwezig zijn.
Verder worden enthousiasme, communicatief vlot, discipline en handigheid naar voren geschoven als belangrijke eigenschappen. Wat ze al kunnen, is minder belangrijk dan de leergierigheid, het vermogen om samen te werken, hulp te vragen en het oplossingsgericht denken.
En dat is ook de ervaring van de deelnemers zelf. Gemotiveerd en leergierig zijn en inzicht hebben in techniek zijn volgens hen sleuteleigenschappen. Een goede collega zijn en oog voor veiligheid van heel het team hebben, staan hoog op het lijstje. ‘Iedereen maakt fouten en dat hoort bij de leercurve maar belangrijk is om er open over te zijn zodat je eruit kan leren. Indien het veiligheidsrisico’s inhoudt, informeer je goed en stel vragen. Het delen van informatie over de job is cruciaal voor het team want wat jij vandaag tegenkomt van problemen, kan ervoor zorgen dat je collega’s morgen sneller moeten kunnen anticiperen’, aldus Philippe De Ryck, ex-deelnemer META project.
De meerwaarde
Wanneer we vragen wat het meest is bijgebleven aan het projectjaar, zijn de antwoorden erg uiteenlopend. De fysica en bijhorende eureka momenten, het geloof en vertrouwen van de docenten, de (blijvende) vriendschappen met mede-deelnemers of de band met de stagecollega’s. Elk jaar wordt het projectjaar geëvalueerd door de deelnemers en worden verbetervoorstellen meegenomen naar de volgende projectjaren. De focus nog meer verleggen naar pompen en de groep 1825’ers iets vaker opsplitsen om de praktijkoefeningen wat beter te kunnen verdelen, zijn er daar enkele van.
Naast het sociale aspect, zijnde het opleiden van toekomstige techniekers en zo een meerwaarde betekenen naar de persoon toe wat zijn mogelijke toekomst betreft, zijn er ook een aantal positieve gevolgen van het meewerken aan de projecten als stagebedrijf. Zo kunnen zij projectdeelnemers selecteren die ze een job kunnen aanbieden binnen hun bedrijf na afloop van het project. Ze hebben de mogelijkheid om een gans jaar de evolutie te volgen. Daardoor kunnen ze de kwaliteit monitoren en hebben ze de mogelijkheid om de geïnvesteerde tijd en moeite grotendeels te verzilveren. Daarnaast krijgen hun eigen supervisors de kans om deze mensen te begeleiden en daardoor zelf te groeien in die rol. Bovendien is het mooi om zich naar de eigen medewerkers te kunnen profileren als een geëngageerd bedrijf naar jongeren toe. Dit blijkt ook vaak uit de reeds jarenlange samenwerking met ACTA die ze allen wensen te behouden.
De jongeren zelf zien vooral een meerwaarde in de kennisverbreding die ze danken aan het project. Door veel bezig te zijn met het mechanische, heb je het elektrische minder nodig maar de achtergrond die je door de opleiding hebt, is wel een groot voordeel. Veel van de geziene leerstof biedt een sterke basis op de werkplek. De lessen zijn volledig gericht op het wegwijs maken in de sector en ook de aangestelde peters op de bedrijven weten heel goed wat er in de lessen aan bod komt. Daardoor sluiten theorie en praktijk vaak naadloos op elkaar aan.
Opvallend is dat alle gesproken projectdeelnemers met hun voeten op de grond blijven. Ze hebben ambitie en zien ook mogelijkheden om te groeien binnen het bedrijf. Toch zijn ze zich allen ervan bewust dat een sterke basis moet gekoppeld worden aan de juiste ervaring. Vakkennis en motivatie zijn en blijven de kerneigenschappen voor een goede operator of technieker.
Initiatieven vanuit de sector
Een sterk bondgenootschap tussen industrie en onderwijs is dus essentieel in de zoektocht naar technisch talent en dat hebben ze binnen de sector van de chemie en life sciences goed begrepen. Als pionier in duaal leren, investeert de sector maar al te graag in projecten en trajecten om de instroom te vergroten. Niet enkel via ACTA, maar ook tal van andere projecten werden op poten gezet om binnen deze toekomstgerichte sector permanent de kans te creëren om te investeren, innoveren en jobs te creëren. Wil je weten welke mogelijkheden er allemaal zijn om je om te scholen of als bedrijf studenten op weg te helpen? Klik dan hier.